Sint Maarten: 10 of 11 november?
In Hattem lopen de kinderen op 10 november langs de deuren om Sint Maartensliedjes te zingen en snoep te vergaren. In de meeste plaatsen gebeurt dat op 11 november.
Hattems gewoonte is al erg oud en er is over de tiende november al meer dan 170 jaar geleden iets in de archieven terecht gekomen, namelijk het volgende:
Artikel 11 van het reglement voor de gemeenschappelijke
weide Het Veen onder Hattem van het jaar 1836 luidt als volgt: “Vóór den bepaalden omslag,
en ná St Marten -of 10 november- zal geen vee in Het Veen worden
toegelaten”. Hieruit kunnen we concluderen,
dat reeds in de eerste helft van de negentiende eeuw men in
Hattem niet beter wist dan dat Sint Maarten op 10 november werd herdacht.
In de heiligenkalenders komt overigens niet alleen op 11, maar ook op 10 november een Martinus voor.
Die van de tiende is een paus uit de zevende eeuw, de laatste paus die een martelaarsdood
stierf. Deze heilige staat ook op 10 november in het middeleeuwse calendarium
van de kerk van Hattem, dus hij en zijn herdenkingsdag waren in Hattem al
eeuwen bekend. In het Hattemse calendarium staat uiteraard op 11 november eveneens
de bekende Maarten van Tours.
In het algemeen is er nog iets te berde te brengen over het
Hattemer gebruik om op 10 november Sint Maarten te lopen. Er zijn landelijk
meer "viermomenten" die op de dag voorafgaande aan de eigenlijke dag vallen. De
meest bekende is Sinterklaas. Die viert heel Nederland op 5 december, maar zijn
dag valt zoals velen weten op 6 december. Er is ook een naam voor dit verschijnsel.
We vieren de “avond”. Sinterklaasavond is ons feest, dat is op de dag
voorafgaande aan de eigenlijke dag. Kerstavond is de avond voorafgaande aan de
eerste kerstdag. Voordat de vasten invalt op aswoensdag vieren velen de
“vastenavond” dat is het carnaval op de dinsdag (en inmiddels al veel meer
dagen) voorafgaande aan de aswoensdag.
Het kan dus ook net zo goed zijn dat we in Hattem gewoon Sint
Maartensavond vieren, dat is de dag voorafgaande aan de elfde van de elfde.
Niets bijzonders als je het zo beschouwt. Gezien het feit dat het hele land
Sinterklaasavond, de vijfde december, viert, is het onbegrijpelijk dat onze
omgeving en wij zelf elke keer rond 10 november zoveel ophef maken over de
Hattemer viering van Sint Maartensavond. Eigenlijk is het heel gewoon. Let ook
eens op het Duitse “Sonnabend” het andere woord voor “Samstag”, de dag voor de
zondag.
Dit gebruik kan ook mogelijk worden teruggevoerd op het feit
dat in een heel ver verleden, bijvoorbeeld bij het Joodse volk het begin van een etmaal op zonsondergang
viel. Toen strekte een dag zich dus uit van de ene avond tot de
volgende avond.